Herculaneum is net als Pompeï verwoest door de vulkaan Vesuvius. Dat gebeurde in het jaar 79. De stad raakte bedolven onder een meters dikke laag vulkanisch as en puimsteen. In de achttiende eeuw begonnen de eerste opgravingen.

Een van de bekendste vondsten in de stad was een verzameling van meer dan achttienhonderd papyrusrollen en -fragmenten. Die werden gevonden in een luxe villa, die daarom bekendstaat als Villa dei Papiri. De rollen zijn verkoold geraakt door de vulkaan en amper leesbaar. Ze bevatten onder meer teksten van de filosoof Philodemus van Gadara, die zelf een tijdje in Herculaneum woonde.

Sinds de achttiende eeuw is geprobeerd om de rollen machinaal te ontrollen, maar sommige werden daardoor volledig verwoest. In recentere jaren hebben wetenschappers de verkoolde rollen gescand met behulp van infrarode en ultraviolette straling. Daarna hebben ze gebruikgemaakt van kunstmatige intelligentie om de tekst duidelijker te krijgen, waardoor uiteindelijk meer dan duizend woorden - ongeveer 30 procent van het hele document - zichtbaar werden.

Die duizend woorden zijn onderdeel van een tekst over de Academie van Athene. Dat is de school van de Griekse filosoof Plato. Volgens de coördinator van het project heeft dat "een reeks nieuwe, concrete feiten" over Griekse filosofen als Plato opgeleverd.

Zo was tot nu toe alleen bekend dat Plato na zijn dood werd begraven op het terrein van de Academie. Maar de verkoolde papyrusrollen onthullen nu dat dat gebeurde in een speciaal voor hem gereserveerde tuin in de Academie. De Academie werd in 86 voor Christus verwoest. De archeologische site in Athene is nog wel te bezoeken.

Ook is bekend geworden hoe Plato een van zijn laatste avonden zou hebben besteed. Philodemus schrijft over een ontmoeting tussen Plato en een "barbaarse" muzikant uit Thracië, waarbij Plato zich minachtend zou hebben uitgelaten over diens muzikale en ritmische capaciteiten.

De papyrusrollen scheppen ook meer duidelijkheid over de tijd die Plato in slavernij doorbracht. Tot voor kort gingen wetenschappers ervan uit dat Plato in 387 voor Christus werd verkocht als slaafgemaakte, tijdens zijn verblijf aan het hof van Dionysus I in Syracuse. Uit de teksten van Philodemus blijkt dat dat al in 404 voor Christus of net voor de dood van Socrates (399 voor Christus) gebeurde, op het eiland Egina. Plato werd later vrijgekocht door een vriend.

Volgens de wetenschappers zijn zulke kleine correcties van grote wetenschappelijke waarde. Ze zijn namelijk niet afkomstig van kopieën van kopieën van oude teksten, maar van de oorspronkelijke bron. De komende jaren zullen meer onthullingen naar buiten komen. Er liggen namelijk nog 1.560 papyrusrollen klaar om ontcijferd te worden.