Dankzij energieslurpende AI-chips houdt ASML vertrouwen in toekomst

Drukte bij de ASML-campus in Veldhoven, waar een klein legertje analisten donderdag de investeerdersdag bezoekt. Ondanks de aanhoudende malaise in de chipindustrie houdt ASML vast aan de groeivoorspelling op lange termijn: in 2030 bedraagt de omzet (nu 30 miljard euro) tussen de 44 en 60 miljard euro.

Geen nieuws dus, en eigenlijk is dat goed nieuws. Want precies een maand geleden kreeg de ASML-koers nog een hartverzakking (15 procent eraf in één dag). De reden: de chipmarkt groeit in 2025 mondjesmaat. Het hielp ook niet dat kwartaalcijfers te vroeg naar buiten kwamen, door een foutje.

Topman Christophe Fouquet gaf een technisch college aan de investeerders. De samenvatting: kunstmatige intelligentie is ASML’s hoop voor de toekomst. Het maakt chips nog belangrijker voor de economie en er is meer behoefte aan geavanceerde processors en geheugenchips (DRAM). Maar die moeten wel minder energie gaan verbruiken, want AI-datacenters vreten twee keer zoveel stroom als traditionele cloud-datacenters.

Om chips te maken die efficiënter werken moet je meer transistors (schakelaars) op een vierkante centimeter proppen. De voorspelling: duizend miljard transistors per chip. Voor die schaalverkleining is de laatste generatie van ASML’s lithografiemachines nodig (EUV) die de chippatronen op een paar nanometers nauwkeurig afdrukken op een silicium schijf. De vraag naar EUV (vanaf 200 miljoen euro per stuk) zal dus groeien, dankzij AI.

Er is in Veldhoven ook een nieuwe EUV-smaak in de maak: na High-NA (400 miljoen euro per machine) werkt ASML aan ‘Hyper-NA’. Die techniek kan nog meer transistors op een chip prakken.
Fouquet: „Totdat de chipfabrikanten er behoefte aan hebben, houden we Hyper-NA in onze achterzak.” De koers steeg donderdag met ruim 5 procent.

Zoom in

Het is weer zover: net als in 2022 staat Ben & Jerry’s in de rechtszaal tegenover moederbedrijf Unilever. Opnieuw is ruzie ontstaan over de onafhankelijkheid van de ijsmaker binnen het concern, met als aanleiding de Israëlische oorlog in Gaza.

Volgens Ben & Jerry’s wordt het de mond gesnoerd door moederbedrijf Unilever. De directie beweert dat het ze in de afgelopen maanden tot vier keer toe is verboden zich uit te spreken voor de Palestijnse zaak en voor een staakt-het-vuren. Bovendien zou er gedreigd zijn de directie te ontslaan. Tegenover The Times of Israel onthoudt Unilever zich van commentaar.

Vooral rond de kwestie Israël – Palestina liep het de afgelopen jaren hoog op tussen moeder- en dochterbedrijf. Bij Ben & Jerry’s trekt men zich het lot van de Palestijnen erg aan. In 2021 liet Ben & Jerry’s weten geen ijs meer te leveren aan winkels in door Israël bezette gebieden. Hierop liet Unilever weten de merklicentie van het Amerikaanse bedrijf aan een Israëlische leverancier te verkopen, zodat de marketing kon worden doorgezet. Ben & Jerry’s spande in 2022 een rechtszaak aan, die werd geschikt.

Ben & Jerry’s ziet zich al sinds de oprichting in 1978 op als een maatschappelijk betrokken bedrijf. Het heeft binnen Unilever een autonome positie, waarbij de directie soms uitlatingen doet die verder gaan dan ze bij Unilever wenselijk vinden. Het probeert al jaren een koper te vinden voor Ben & Jerry’s, maar tot op heden zonder succes.

Zoom in

Nieuws over Unilever. Het levensmiddelenconcern zou van plan zijn een aantal bekende Nederlandse merken van de hand te doen. Onder meer Unox en Conimex staan op de verkooplijst, meldt persbureau Reuters op gezag van anonieme bronnen binnen het bedrijf.
 
Samen zouden de merken 40 miljoen euro aan Unilevers winst bijdragen. Om potentiële kopers te vinden zou ABN Amro benaderd zijn, aldus Reuters op zijn site. Unilever zegt niet op geruchten in te gaan.
 
Unilever is bezig met een ‘heroriëntatie’. Het wil zich vooral op een dertigtal „power-merken” richten. Uitvloeisel van die strategie is de verkoop van kleinere Britse en Europese merken.  Zo werd in maart bekend dat Unilever zijn ijsdivisie in de etalage heeft gezet. In oktober kwam naar buiten dat ook de Russische tak is verkocht.
 
De nieuwe strategie is ingezet onder topman Hein Schumacher en kan op enthousiasme van beleggers rekenen. Zijn voorganger Alan Jope werd verweten het portfolio van Unilever, dat ruim vierhonderd merken omvat, te breed te hebben laten uitwaaieren.

Zoom in

Wat is er toch met Mark Zuckerberg gebeurd? Jarenlang werd de Meta-topman op sociale media bespot om zijn robotachtige manier van spreken en zijn standaard tech-outfit van grijs t-shirt en spijkerbroek. Maar dit jaar heeft ‘Zuck’ zichzelf een compleet nieuw imago aangemeten. Met een nieuw hoogte– of dieptepunt, afgelopen woensdag.

Zuckerberg bracht samen met rapper T-Pain op Spotify een cover uit van ‘Get Low’ van Lil Jon & the East Side Boyz, een hit uit 2002. Dat „to the windows… to the walls” daadwerkelijk door de tech-miljardair – en niet door een AI-kloon – werd gezongen, bleek toen Zuckerberg zelf op Instagram meldde dat het nummer een liefdesbetuiging was aan zijn vrouw Priscilla. Get Low klonk op het studentenfeest waar de twee elkaar voor het eerst ontmoetten.

De tech-miljardair (vermogen: 200 miljard dollar) toonde zich eerder al een verdienstelijk jiu jitsu-vechter en surfer. Zuckerberg paste zijn kapsel aan en transformeerde binnen korte tijd van het type kortgeknipte Romeinse keizer naar een gebruinde krullenbol. De vale t-shirts maakten plaats voor hippe, shirts in een net iets te grote maat met daarover een gouden ketting.

Ook pronkte Zuckerberg ineens met luxe, iets dat sinds twee jaar ook duidelijk zichtbaar is bij tech-collega Jeff Bezos. De Amazon-oprichter ruilde zijn bedrijfsmotto van frugality (soberheid) in voor rode lopers, een fotosessie van modetijdschrift Vogue (met cowboyhoed) en een jacht van 500 miljoen dollar.

Midlife crisis?

Zit de 40-jarige Mark Zuckerberg in een midlife crisis? Wellicht, al lijkt zijn nieuwe imago eerder onderdeel van een zorgvuldig uitgedachte pr-strategie. Een glimp daarvan bleek in juli dit jaar, toen e-mails van de top van Meta uit 2019 en 2020 uitlekten. In de e-mails ging het uitgebreid over gesprekken tussen Zuckerberg en zijn mentor Peter Thiel, een van de eerste investeerders in Facebook.

Thiel en Zuckerberg spraken onder meer over hoe Meta relevant te houden in 2030. In dat jaar zou de generatie van Zuckerberg de macht overnemen van „de boomer-generatie” zo schreef Zuckerberg, die in 2032 zelfs de eerste millennial president verwachtte. De Meta-topman was volgens Thiel „de vertegenwoordiger van zijn generatie, zeker in de Verenigde Staten” en daar lag voor het bedrijf een uitgelezen kans.

Meta moest zich in de openbaarheid anders gaan opstellen om voor jongere generaties relevant te blijven, schreef Zuckerberg op 4 januari 2020 aan zijn leiderschapsteam. En dat gold niet in het minst voor Mark Zuckerberg zelf, schreef de topman. „Ik ga de komende tijd zeker meer nadenken over de manier waarop ik communiceer.”

Zoom in

Invoering van de ontbossingswet, twee jaar geleden al door het Europees Parlement aangenomen, wordt met een jaar uitgesteld. Ook zijn amendementen aangenomen ter versoepeling van de wet. Dat bleek vandaag bij een stemming erover in Brussel.

Dat de ingangsdatum van de wet zou worden uitgesteld naar begin 2026, was twee maanden geleden al duidelijk. De grootste fractie in het parlement, die van de EVP, kwam twee weken terug tot verrassing van de sociaal-democraten en liberalen met voorstellen om de wet ook te versoepelen. Op belangrijke punten kreeg de EVP donderdagmorgen steun van rechtse partijen. 

Al bijna twee jaar geleden werd de Europese Unie het eens over strengere wetgeving tegen ontbossing. Bedrijven die bijvoorbeeld koffie, soja of papier importeren, zouden voortaan zelf moeten onderzoeken of zij bijdragen aan ontbossing.  Jaarlijks verdwijnt wereldwijd naar schatting 10 miljoen hectare bos. Aanvankelijk zou de wet per 30 december 2024 in werking treden, maar onder meer de Wereldhandelsorganisatie en de Duitse bondskanselier Olaf Scholz drongen op uitstel aan. Bedrijven zouden er nog niet klaar voor zijn. 

Over dat uitstel bereikten de sociaal-democratische S&D, het liberale Renew en de christen-democratische EVP twee maanden geleden een akkoord. Twee weken geleden stelde de EVP bovendien aanpassingen voor. Ook wilde de fractie de wet met een extra jaar uitstellen. Dat laatste is vandaag onder grote druk ingetrokken, evenals enkele andere aanpassingen. 

‘China ontspringt de dans’

Een rechtse meerderheid stemde donderdagmorgen in met de amendementen die de EVP niet wilde intrekken. Dat betekent onder meer dat een ‘zonder risico’-label wordt ingevoerd voor landen die sinds 1990 per saldo geen bosareaal verloren: producten uit die landen worden vrijgesteld van de onderzoeksplicht. Milieuorganisaties hebben hier kritiek op omdat oud bos soms is vervangen door nieuw bos. Ook moeten de handhaving en mensenrechten op orde zijn om het label te krijgen.

Volgens parlementariër Gerben-Jan Gerbrandy (D66/Renew) gaat met name China van de aanpassingen profiteren.  ,,Het verlies aan natuur om simpele consumentengoederen te maken is rampzalig. China is de grootste ontbosser ter wereld, direct of indirect als ‘handelaar’. Als je de amendementen van de christen-democraten in Europa erbij pakt, dan komen die erop neer dat China straks de dans ontspringt”, stelt hij. Het CDA zegt dat China niet onder deze categorie gaat vallen.

Zoom in

Tijdens de coronacrisis verwierf het verschijnsel ‘digitale nomaden’ flinke bekendheid. Het gaat om doorgaans jonge, hippe ondernemers en zzp’ers die vanuit warme en goedkopere oorden hun werk doen en daarbij een westers salaris incasseren.

Ze zien hun aanwezigheid vaak als louter mooi en positief, maar niets is minder waar, schreef Ramon Stoppelenburg gisteren in een opiniestuk in NRC.

Met hun westerse inkomen maken ze het leven van de lokale bevolking stukken duurder. De huren van woningen ter plaatse stijgen, waar ooit kleine bakkerijtjes zaten, poppen nu hippe koffiebarretjes op. Ineens kost een stukje toast met avocado 12 euro – wie kan dat betalen?

Saillant detail: de auteur is zelf een digitale nomade die in Portugal woont. Lees hieronder zijn opiniestuk.

Lees ook

De digital nomad is geen bohemien, maar een ontwrichter

Vanaf vandaag werk je als vrouw de rest van het jaar… voor niets. Symbolisch dan. Vakbond FNV vraagt op 14 november, Equal Pay Day, aandacht voor het verschil in betaling tussen mannen en vrouwen.

Er is al jaren aandacht voor deze loonkloof, maar nog steeds verdienen vrouwen volgens de bond per uur 13 procent minder dan hun mannelijke collega’s. In het gehele werkende leven lopen vrouwen hierdoor volgens de FNV zo’n 300.000 euro mis.  

In de dagelijkse praktijk komen allerlei verklaringen voorbij voor de loonkloof. Zo zouden vrouwen vaak in deeltijd werken, wat slecht is voor hun carrière, en minder onderhandelingsvaardigheden hebben dan mannen. Niettemin: vrouwen worden ‘echt wel’ volgens de cao betaald. “Geen tijd meer voor smoesjes”, schrijft de vakbond.

Vrouwen (en mannen) worden aangemoedigd vandaag hun autoreply op de mail te zetten als ze in actie willen komen voor gelijke betaling.

Lees ook

De loonkloof groeit weer. Mannen lijken meer te profiteren van de hoge inflatie

Waar huishoudwinkelketen Blokker gisteren omviel, laten de kwartaalcijfers van budgetconcurrent Action vandaag zien waar al die klanten heen zijn gegaan. Actions omzet steeg in de eerste negen maanden van dit jaar met bijna 21 procent tot 9,6 miljard euro, zo maakte de koopjesketen vanochtend bekend.

„Onze groei wordt gedreven door een toenemend aantal klanten”, zegt topvrouw Hajir Hajji. Er werden 189 nieuwe winkels geopend, waarmee het totaal op 2.755 komt in 12 Europese landen. In totaal wil Action dit jaar 350 nieuwe zaken openen. Maar ook de bestaande winkels presteerden beter: zonder de nieuwe filialen mee te tellen, kwam de omzet 9,8 procent hoger uit.

Actions enorme schaal zorgt ervoor dat het bedrijf lagere prijzen kan bedingen bij leveranciers – en daarmee nog meer klanten naar zijn winkels kan trekken.

Winstcijfers maakt het in Zwaagdijk gevestigde Action pas later bekend. Ter vergelijking: in heel 2023 boekte het bedrijf 11,3 miljard euro omzet en ruim een miljard euro winst.

Zoom in

Nederlandse economie is in het derde kwartaal met 0,8 procent gegroeid. Dat meldt het CBS donderdagochtend. De stijgende consumptie van Nederlandse huishoudens en de overheid zorgt er volgens het statistiekbureau voor dat het bruto binnenlands product groeide.

Huishoudens besteedden volgens het CBS meer aan kleding, spullen voor de woning en energie. Ook stegen de investeringen in machines en woningen sterk. Op jaarbasis is de Nederlandse economie met 1,7 procent gegroeid.

De 0,8 procent groei is zeker niet slecht te noemen. In vergelijking met Europese handelspartners en de VS doet Nederland het stukken beter. De Europese groei kwam het afgelopen kwartaal uit op gemiddeld 0,3 procent. Duitsland (0,2 procent) en Frankrijk (0,4 procent) deden het ook minder. De Amerikaanse groei in het derde kwartaal kwam uit op 0,7 procent.

Dubbel zoveel vrouwen als mannen hebben in Nederland geen betaald werk, en zoeken dat ook niet. Dit blijkt uit cijfers die het CBS donderdag heeft gepubliceerd. Het is de eerste keer dat het statistiekbureau dit heeft onderzocht.

Het CBS registreerde vorig jaar ongeveer 728.000 vrouwen tussen de 15 en 65 jaar zonder betaalde baan, die niet naar werk zoeken en evenmin in opleiding zijn. Dat is 17 procent van de vrouwelijke beroepsbevolking. Het aantal 15- tot 65-jarige mannen zonder betaald werk is 367.000.

Arbeidsongeschikt

De belangrijkste reden om niet naar een baan te zoeken is voor mannen en vrouwen dezelfde: ziekte of arbeidsongeschiktheid, bij de vrouwen gevolgd door zorg voor het gezin. Werkweek en werktijden kunnen afstemmen op het privéleven zijn belangrijke voorwaarden voor vrouwen om aan het werk te gaan. Dit is een van de conclusies uit de Emancipatiemonitor 2024, die het CBS vandaag publiceert.

Bij vrouwen is met name voor alleenstaanden met kinderen ziekte en arbeidsongeschiktheid de meest genoemde reden niet naar een baan te zoeken. Bij vrouwen met partner en thuiswonende kinderen bepaalt voor iets meer dan de helft de zorg voor gezin of huishouden de keuze geen betaald werk te zoeken. Bij mannen is dit vele malen minder. Nauwelijks 10 procent van de mannen met partner en kinderen zocht niet naar werk vanwege de zorg voor het huishouden.

Tijd voor jezelf

Bijna 80 procent van de vrouwen tussen 15 en 65 die geen onderwijs volgde had in 2023 werk. Ongeveer twee derde van hen werkte in deeltijd. Bij de werkende mannen is dit minder, van hen heeft net iets minder dan een vijfde een deeltijdbaan. De reden om in deeltijd te werken komt wel grotendeels overeen. Voor beide geslachten is tijd voor zichzelf dan het belangrijkst. Dat wordt gevolgd door meer tijd hebben voor huishouden en andere klussen, Op de derde plaats komt minder werkstress, op nummer vier meer tijd voor verzorging van de kinderen.

Welkom in dit liveblog! De economieredactie van NRC houdt je hier vandaag op de hoogte van het belangrijkste economische en financiële nieuws.

• Aandeelhouders van SBM Offshore zullen tevreden aan hun dag beginnen. De beursgenoteerde maritieme dienstverlener zet de verwachte omzetgroei op 58 procent nadat het bedrijf eerder dan verwacht twee boorplatformen voor de kust van Guyana verkoopt aan ExxonMobil. In plaats van 3,8 miljard dollar wordt nu rekening gehouden met 6 miljard omzet.

• In Veldhoven heeft chipmachinemaker ASML zijn beleggersdag. Daar valt het nodige recht te zetten, na de desastreus ontvangen kwartaalcijfers (en de manier waarop deze cijfers werden gepubliceerd).

• Toekomstige bewoners van Nederlandse nieuwbouwwoningen moeten steeds langer wachten op een stroomaansluiting, meldt De Telegraaf. Volgens belangenorganisatie Netbeheer Nederland kan het soms wel zeventig weken duren voor je je magnetron thuis kunt aanzetten – of überhaupt je huis in kan.

• Op de politieke agenda staat vandaag de begrotingsbehandeling van het ministerie van Buitenlandse Handel. Ook wordt gestemd over het Belastingplan, met daarin de omstreden btw-verhoging.

• Folkert Idsinga is daar na zijn aftreden als staatssecretaris van Financiën niet meer bij, zijn beoogd opvolger Tjebbe van Oostenbruggen (beiden NSC) wordt vandaag gehoord door de Tweede Kamer.

• Verder is het Equal Pay Day vandaag, waarop vakbond FNV aandacht vraagt voor de inkomensverschillen tussen mannen en vrouwen. Volgens de vakbond werken vrouwen tot het einde van het jaar in feite voor niets.

Zoom in