Een voormalige ingenieur van chipmachinefabrikant AMSL heeft contact gehad met een medewerker van de Russische inlichtingendienst SVR. Dat kwam donderdag naar buiten via een door de inlichtingendienst AIVD met het Openbaar Ministerie gedeeld ambtsbericht, tijdens een pro-formazitting in de zaak tegen de betreffende ingenieur.
Het OM verdenkt German A., een 43-jarige Rus, van het stelen en verkopen van informatie van bedrijven in de halfgeleiderindustrie, waaronder ASML en NXP, waar A. eerder werkte. De verdachte zou vertrouwelijke documenten, die technische informatie over het maken van computerchips bevatten, naar Russische staatsbedrijven hebben doorgesluisd. Dat is in strijd met de geldende sancties tegen Rusland.
Volgens het OM zou A. dat hebben gedaan via chatberichten, het delen van bestanden via Google Drive en usb-sticks. De usb-sticks zou de verdachte tijdens verschillende „zeer korte trips naar Moskou” zelf hebben meegenomen, in ruil voor enkele tienduizenden euro’s. Naast de informatie heeft de verdachte volgens het OM ook „kennis en adviezen” gedeeld. Dit alles zou zijn bedoeld om een chipfabriek in Rusland op te zetten.
Inreisverbod
Opmerkelijk genoeg kreeg A. eerder van minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) een inreisverbod van 20 jaar opgelegd, zo berichtte Nieuwsuur afgelopen december. Zo’n inreisverbod wordt in de regel alleen opgelegd in gevallen waarbij de nationale veiligheid in het geding is.
De zaak tegen A. gaat verder met een regiezitting, waarbij de verdediging onderzoeksverzoeken kan inbrengen. Tijdens een eerdere zitting noemde de A. de verdenkingen „klinkklare onzin”. Tot die tijd blijft de verdachte in voorlopige hechtenis.

Hoofdkantoor van ASML in Veldhoven.
Foto Rob Engelaar200 miljoen euro minder omzet door importheffingen
Pernod Ricard, producent van vooral gedistilleerde dranken, denkt dat de omzetvermindering als gevolg van de wereldwijde handelsoorlog jaarlijks neerkomt op zo’n 200 miljoen euro. Dat zei financieel directeur Hélène de Tissot vandaag bij de presentatie van de halfjaarcijfers van het concern.
Het bedrijf achter merken zoals Absolut Vodka en de rum van Havana Club voelt de effecten van de handelsoorlog nu al. China verhoogde vorig jaar importheffingen op Europese cognac als vergelding voor Europese tarieven op Chinese elektrische auto’s. Sindsdien is de verkoop van Martell zo sterk gedaald dat alleen dat cognacmerk al goed is voor 90 procent van de totale omzetdaling van het concern. In China verkocht Pernod Ricard in de eerste helft van dit boekjaar een kwart minder flessen drank.
Mogelijk komen daar ook nog de effecten van Amerikaanse importheffingen bij. Het bedrijf gaat ervan uit dat de Verenigde Staten een importheffing van 10 procent op Europese producten gaat invoeren. Dat zou onder meer de Ierse whisky van Jameson raken.
Krijgen de Italianen toch gelijk?
Een paar jaar geleden, toen de gasprijzen door het dak schoten omdat de Russen de gaskraan hadden dichtgedraaid, kwam er ineens felle kritiek uit (onder andere) dit Zuid-Europeaanse land op ‘onze’ gasbeurs. In Nederland is een de grootste gashandelsmarktplaatsen van Europa gevestigd, de zogeheten TTF-beurs. De prijzen die daar tot stand komen, werken door in heel Europa. Maar malafide handelaren zouden daar met allerlei trucs ‘de markt’ consequent beduvelen, waardoor de gasprijzen kunstmatig nog verder werden opgedreven. ‘Schuldig aan de hoge gasprijzen’, kopten Italiaanse media over de Nederlandse beurs.
Ontkenning tot op het hoogste niveau in Nederland. Ja, er werd wel gespeculeerd op de TTF-beurs, maar dat was gewoon toegestaan en „gezond” zelfs, aldus markttoezichthouder AFM. Van daadwerkelijk verboden marktmanipulatie was echter geen sprake – al werden signalen daarover natuurlijk altijd grondig onderzocht. De markt functioneerde ordentelijk.
En toen maakte een andere markttoezichthouder, de ACM, deze donderdag bekend toch een (niet nader genoemde) grote handelaar op de TTF-beurs „een tik op de vingers” te hebben gegeven vanwege, jawel, „aanwijzingen voor marktmanipulatie”. Het gaat dan wel niet om praktijken die in die bewuste crisisperiode plaatsvonden, maar om afgelopen zomer. Maar toch. Zo brandschoon blijkt de beurs dus niet. Hebben die ‘drank en vrouwen’-liefhebbende Italianen – zoals toenmalig Eurogroep-voorzitter Jeroen Dijsselbloem Zuid-Europeanen ongelukkig beschreef in 2017 – toch een punt.
‘Ernstige overtreding’
De praktijken waar de ACM de handelaar op heeft aangesproken, heten in de handelswereld marking the close, en zijn volgens de ACM zelf een „ernstige overtreding”. Partijen die zich eraan schuldig maken, sluiten gedurende een langere periode meerdere contracten af voor levering van gas op een bepaald moment in de toekomst, met een prijs die op de dag van levering wordt bepaald op basis van de beursprijs de dag ervoor. Vervolgens gaan ze op de dag voor verkoop allemaal orders plaatsen op de gasbeurs om de marktprijs, en dus de contractprijs, flink op te drijven.
Het gevolg: de handelaar maakt dikke winst. Maar „andere handelaren en de Nederlandse en Europese energiegebruikers draaien op voor de kosten”, aldus de ACM in een persbericht. Die moeten immers (veel) meer betalen voor hun gas dan noodzakelijk is.
Een daadwerkelijk overtreding is niet geconstateerd, licht de woordvoerder toe, want de ACM heeft „geen diepgravend onderzoek” gedaan. De toezichthouder heeft een melding over mogelijke marktmanipulatie ontvangen (van wie wil de woordvoerder niet zeggen) en heeft vervolgens de handelaar hierop aangesproken. Die is er daarna onmiddellijk mee gestopt. „Daarom is er ook geen boete uitgedeeld”, aldus de woordvoerder. De ACM zal de handelaar komende tijd „nauwgezet” in de gaten houden, om te kijken of het gedrag zich toch niet nog eens voordoet.
Voor die andere toezichthouder, de AFM, lijkt de constatering pijnlijk. De ACM benadrukt echter dat zij op een ‘ander stuk’ van de TTF-beurs toezicht houdt. De ACM kijkt naar de daadwerkelijk fysieke handel in gas, zegt de woordvoerder, dus wanneer er echt aardgas door de ene partij aan de andere geleverd wordt. De AFM kijkt daarentegen naar de handel in „financiële afgeleiden” van gas: contracten dus met bijvoorbeeld een levertijd van een maand of een jaar. Bij dat soort contracten wordt er uiteindelijk ook gas geleverd. Maar je kunt er, voor het zover is, ook gewoon in handelen, als een soort beleggingsproduct. Dat gebeurt aan de lopende band op de beurs.
Een woordvoerder van de AFM laat weer weten dat er „nauwe samenwerking en afstemming” is geweest tussen de twee toezichthouders, en dat er „gezamenlijk gekeken” is welke toezichthouder de zaak zou oppakken. Bij wie de mogelijke marktmanipulatie als eerste op de radar is gekomen, mag de woordvoerder vanwege „toezichtsvertrouwelijke redenen” echter niet zeggen.
Dit bericht is donderdag 8 februari aangevuld met een reactie van de AFM.

De grootste gashandelsmarkt van Europa, de TTF-beurs in Amsterdam, blijkt toch niet zo brandschoon als eerder werd aangenomen.
Foto Kees van de VeenDe Europese grensbelasting op producten waar in het maakproces veel CO2 wordt uitgestoten, gaat niet gelden voor een groot deel van de bedrijven die dat soort producten importeren. Dat zegt Eurocommissaris Wopke Hoekstra (klimaat) tegen de Financial Times. 80 procent van de bedrijven zal worden uitgezonderd, alleen de allergrootste bedrijven zullen belast worden.
„Minder dan twintig procent van de bedrijven is verantwoordelijk voor meer dan 95 procent van de uitstoot in producten”, zegt hij tegen de Britse zakenkrant. „Dit verandert niets aan de belangrijke klimaatdoelen, maar het maakt het leven veel gemakkelijker voor veel bedrijven in Europa.”
Onder het zogeheten Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) moeten importeurs van onder meer aluminium, staal en kunstmest de CO2-uitstoot van hun producten rapporteren. Vanaf volgend jaar wordt daar een belasting over geheven. De heffing is bedoeld om ‘vieze’ producten van buiten de EU duurder te maken. Zo kunnen producten uit landen met minder strenge milieuregels niet goedkoper op de Europese markt komen.

„Never waste a good crisis”, moeten ze bij de Deense rederij Maersk gedacht hebben. Het bedrijf vaart wel bij de onrust op de Rode Zee. Sinds het uitbreken van de oorlog tussen Hamas en Israël eind 2023 worden schepen die via de Rode Zee en het Suezkanaal varen regelmatig onder vuur genomen door de Jemenitische Houthi’s. Daarmee willen zij hun steun betuigen aan Hamas. Ook de commerciële scheepvaart wordt daar regelmatig door getroffen.
Veel schepen mijden de zeeroute nu liever en moeten daarom omvaren via Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika. Dat drijft de tarieven voor containervervoer op en daarmee ook de winstmarge van Maersk. Afgelopen boekjaar boekte Maersk 6,5 miljard dollar winst, 65 procent meer dan een jaar eerder. De rederij profiteerde ook van een toegenomen vraag naar containervervoer.
Maersk denkt dat de vraag komend jaar nog verder zal groeien. Schattingen voor de verwachte jaaropbrengst lopen flink uiteen. Die zijn sterk afhankelijk van de impact die Amerikaanse importtarieven gaan hebben op de wereldhandel en van de vraag wanneer de rust terugkeert op de Rode Zee. Plat gezegd: hoe eerder de rust terugkeert, hoe minder Maersk verdient. Eind januari zeiden de Houthi’s al zich alleen nog te richten op Israëlische schepen.

De vertrouwensschade is groot, sinds Donald Trump als olifant in een porseleinkast dit weekend hoge invoerheffingen tegen China, Mexico en Canada aankondigde. Maar vergis je niet, die plannen gaan over veel meer dan alleen handel.
In de podcast Zo simpel is het niet bespreken collega’s Marike Stellinga en Maarten Schinkel wat Trumps dreiging inhoudt, hoe andere landen het beste kunnen reageren en hoe uitzonderlijk deze praktijken eigenlijk zijn in de Amerikaanse geschiedenis.
Tóch geen ultimatum van 48 uur. Het FNV-bestuur kreeg dinsdag van het eigen vakbondspersoneel niet (zoals eerder aangekondigd) twee dagen, maar twee weken de tijd om terug te treden vanwege een oplopende bestuurscrisis. Ook moeten de interne bestuursverkiezingen worden uitgesteld, in afwachting van onderzoek naar de sociale veiligheid binnen de organisatie.
Bestuurder van FNV Personeel Judith Westhoek noemt de huidige situatie namens het FNV-personeel „onhoudbaar”. Afgelopen week kwam naar buiten dat vicevoorzitter Zakaria Boufangacha, die verkozen wil worden tot nieuwe voorzitter, met een melding van grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd is. Boufangacha noemt dit een „valse aantijging” en vindt dat de zittende voorzitter, Tuur Elzinga, onzorgvuldig met die melding omgegaan is. Daarbij vermoedt hij een verband met zijn kandidatuur als voorzitter.
Boufangacha, die zei er „emotioneel helemaal doorheen” te zitten, liet het FNV-personeel vandaag weten „met hernieuwde energie” weer aan het werk te zijn. Hij schrijft dat het voor hem „essentieel” is „om zijn naam te zuiveren, zodat we gezamenlijk met een schone lei verder kunnen”. Tuur Elzinga wacht „vol vertrouwen” de uitkomsten van het door de Raad van Toezicht ingestelde onderzoek af.
Hoe een schone lei eruitziet en onder wiens leiding die er moet komen, blijft vooralsnog ongewis. Vandaag en morgen komt het ledenparlement van de bond bijeen om te besluiten over de kieslijsten van onder meer de voorzittersverkiezingen, waarvan de uitslag op 6 maart bekendgemaakt wordt. Het bestuur heeft nog twaalf dagen om op het ultimatum van het eigen personeel te reageren. Wordt hoe dan ook vervolgd.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data127628596-15a340.jpg)

Oud-staatssecretaris Vivianne Heijnen (links) en FNV-vicevoorzitter Zakaria Boufangacha, die het middelpunt vormt van een bestuurscrisis bij de vakbond.
Foto Jeroen Jumelet/ANPEven sparren met de Chinese chatbot DeepSeek over hoe een beleidsdocument het beste geformuleerd kan worden zit er voor Nederlandse ambtenaren niet in. Het kabinet verbiedt het gebruik van de AI-tool, zegt staatssecretaris van digitalisering Zsolt Szabó (PVV) tegen het AD. Erg verrassend is dat niet: de Rijksoverheid wil sowieso niet dat ambtenaren software gebruiken uit landen die een „offensief cyberprogramma” hebben waarbij de pijlen op Nederland zijn gericht.
De Autoriteit Persoonsgegevens waarschuwt breder voor het inzetten van de chatbot, omdat onduidelijk is hoe het bedrijf met gegevens van gebruikers omgaat. Er zijn zorgen dat die niet goed beschermd worden.
DeepSeek ligt om die reden in meer landen onder vuur. De Zuid-Koreaanse overheid heeft toegang tot de dienst op werkcomputers zelfs geblokkeerd, zo werd vandaag bekend. Eerder deden Australië en Taiwan dat ook al. In Italië is toegang tot DeepSeek zelfs helemaal onmogelijk gemaakt, ook burgers kunnen de chatbot daar niet gebruiken.
Goedemorgen!
Het ondernemersvertrouwen in het economisch klimaat is gedaald, meldt statistiekbureau CBS vanochtend. Dat is voor het eerst in ruim een jaar. Vooral in landbouw, visserij, horeca en autobranche zien ondernemers het somber in. Alleen in de zakelijke dienstverlening steeg het vertrouwen.
Het CBS heeft bedrijven ook naar hun resultaten over 2024 gevraagd. 69 procent van de ondernemers denkt winst te hebben gemaakt, iets minder dan een jaar eerder. Vooral bouwbedrijven zeggen winst te boeken, winkeliers juist niet.
Dit viel verder op in het nieuws vanochtend:
- Om bij de economische klimaten te blijven: het beursklimaat is dusdanig verbeterd dat er de komende tijd nieuwe noteringen bij komen, schrijft Het Financieele Dagblad. Sinds 2022 hebben maar weinig bedrijven een beursgang gewaagd, maar nu lijken flink wat bedrijven er klaar voor. Zo wordt dit jaar van onder meer Odido en de ijsjestak van Unilever een debuut verwacht.
- ING heeft afgelopen boekjaar 6,4 miljard euro winst geboekt, iets minder dan vorig jaar. Maar in 2023 was sprake van een recordwinst door hoge ECB-rentes, schrijft collega Eva Smal. De bank is er in geslaagd haar tarieven voor bijvoorbeeld het aanhouden van een betaalrekening te verhogen, wat voor meer vaste inkomsten zorgt.
- Ondanks weerstand in de Tweede Kamer willen Klarna en andere aanbieders van achteraf betalen plannen doorzetten om ook in fysieke winkels actief te worden. Gisteren trok een aantal bedrijven naar het parlement om in gesprek te gaan met Kamerleden, schrijft onder meer Nu.nl. Er zijn zorgen dat nog makkelijker op de pof kopen de schuldenproblematiek verergert.
- Het Europees Openbaar Ministerie doet onderzoek naar it-dienstverlener Atos, meldt de Financial Times. Atos zou een deel van zijn werk aan een nieuw Europees grenssysteem uitgevoerd hebben in zijn Moskouse kantoor, waardoor de Russische veiligheidsdiensten mogelijk inzicht hebben in dat project. In het komende EU-grenssysteem moeten biometrische gegevens van niet-Europese bezoekers opgeslagen worden.
ING heeft afgelopen jaar 6,4 miljard euro nettowinst geboekt, een tiende lager dan een jaar eerder. In 2023 was echter, door de plots verhoogde ECB-rente, sprake van een recordwinst (7,3 miljard euro). Topman Steven van Rijswijk noemt het resultaat dat zijn bank vandaag publiceerde dan ook „op een hoog niveau”
De bank zag de rentemarge, haar voornaamste inkomstenbron, gedurende het jaar afnemen omdat de Europese Centrale Bank de rente weer verlaagt. Ook liepen de kosten op voor risicovolle leningen: de stroppenpot werd met bijna 1,2 miljard euro gevuld (2023: 520 miljoen euro).
Aan de andere kant wist de bank meer vaste inkomsten, fees in bankenjargon, te genereren. Dat betreft bijvoorbeeld de vaste betalingen voor een bankrekening, kosten voor overmaken van geld en de verdiensten op beleggen voor klanten. Sinds de jaren dat sprake was van negatieve ECB-rente, waardoor de rentemarge van banken enorm onder druk stond, zijn banken druk op zoek naar meer fees.
In haar persbericht zegt de bank niks over de dreigende rechtszaak van Milieudefensie. De actiegroep meent dat ING te weinig doet tegen klimaatverandering – niet toevallig de avond voor publicatie van deze jaarcijfers brachten Milieudefensie en activistische onderzoeksorganisatie SOMO een rapport uit waarin ze stellen dat ING zijn kredietverlening in de oliesector te laag afschildert. Afgelopen week liet ING weten niet in te gaan op de eisen van Milieudefensie. Een gang naar de rechter is hierdoor waarschijnlijk geworden.
ING zegt wel met 1.600 zakelijke klanten contact te hebben gehad over hun klimaattransitieplan. Een van de eisen van Milieudefensie is dat ING van alle klanten dat soort plannen eist, en er consequenties aan verbindt als zo’n plan niet komt of als de klant niet aan het eigen plan voldoet.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data127663259-2c0133.jpg)
