Vernietiging natuurvergunning kan Schiphol tot krimp dwingen

achtergrond

Stikstof Nu de rechter de natuurvergunning van Schiphol heeft vernietigd, staan de activiteiten van de luchthaven juridisch op drijfzand. Mogelijk moet het aantal vluchten omlaag om binnen de stikstofgrenzen te passen. Een andere route naar de benodigde vergunning zal volgens critici niet werken.

Leeslijst Leeslijst

Een vliegtuig gaat landen op de Aalsmeerderbaan van Schiphol.

Foto Olivier Middendorp

De melkveehouder in Noord-Holland. Diens collega in een polder ten zuiden van Schiphol. De Utrechtse varkensboer. De schapenhouder in Noord-Holland.

Heeft Schiphol deze agrarische bedrijven voor niks uitgekocht in 2022 en 2023 – samen met vijf andere agrarische bedrijven? En zich onnodig de woede van veel boeren en agrarische organisaties op de hals gehaald? Dat boeren moesten wijken voor vliegtuigen zette veel kwaad bloed. Schiphol besteedde 20 tot 25 miljoen euro aan de ‘stikstofruimte’ van de boeren voor een natuurvergunning. Maar, zoals eerder uit onderzoek van NRC bleek, was de juridische basis van die stikstofconstructie wankel.

Woensdag heeft de rechtbank in Den Haag de natuurvergunning van de luchthaven vernietigd. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) moet nu een nieuwe aanvraag voor zo’n vergunning beoordelen. Het plaatst de hele ‘operatie’ van Schiphol juridisch gezien op drijfzand. Zonder natuurvergunning heeft de luchthaven geen geldige toestemming voor zijn activiteiten, die stikstof uitstoten. Mogelijk moet op termijn het aantal vliegbewegingen op de Amsterdamse luchthaven omlaag om te zorgen dat het vliegverkeer past binnen de stikstofruimte.

Vanaf 1 november 2025 mag het vliegveld 478.000 vluchten per jaar verwerken, bepaalde de inmiddels opgestapte minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat, PVV) in mei. Dat aantal zou moeten dalen naar 275.000 tot 300.000, zeggen milieuorganisaties, om de druk op kwetsbare natuur te verlagen. Uit onderzoek van adviesbureau CE Delft in opdracht van Milieudefensie blijkt dat KLM, de grootste gebruiker van Schiphol, best minder kan vliegen zonder dat de bereikbaarheid van Nederland wordt geschaad.

Een andere route naar de benodigde natuurvergunning – nog meer agrarische bedrijven uitkopen om stikstofruimte te verwerven – zal volgens de critici niet werken. Dat heeft alles te maken met het zogenoemde ‘additionaliteitsvereiste’ in de stikstofregels. Daarop sneuvelde woensdag bij de Haagse rechtbank ook de huidige natuurvergunning.

Dat vereiste houdt simpel gezegd in dat Schiphol eerst had moeten onderzoeken of de stikstofrechten die het vliegveld verkreeg van de boeren nodig waren om kwetsbare natuur in de regio te herstellen. De rechtbank stelde woensdag dat de luchthaven dat bij het aanvragen van de verplichte vergunning niet had gedaan.

Schuiven met uitstootrechten

Het gevolg van beide Raad van State-uitspraken is dat sindsdien veel strengere eisen gelden voor ‘extern salderen’, het schuiven met uitstootrechten van bijvoorbeeld boeren naar een vliegveld of een industriële onderneming.

Die strengere eisen gelden ook voor ‘intern salderen’. Een bedrijf mag ook niet zomaar eerst zijn eigen stikstofuitstoot verminderen – bijvoorbeeld door zijn wagenpark te elektrificeren – en die stikstofruimte vervolgens gebruiken voor nieuwe activiteiten. In het geval van Schiphol: elektrisch taxiën geeft volgens de Raad van State geen (stikstof)ruimte voor meer vluchten.

Voordat een luchthaven – of een ander bedrijf – mag schuiven met stikstofrechten moet het bedrijf dus laten onderzoeken of daarmee kwetsbare Natura 2000-gebieden moeten worden hersteld. Toen Schiphol in 2023 de natuurvergunning kreeg, waren die uitspraken nog niet gedaan, maar Schiphol heeft ook nagelaten het onderzoek naar natuurherstel uit te voeren nadien, stelt de rechter.

De natuurgebieden waar het rond Schiphol om gaat zijn onder meer het Naardermeer, de Kennemerduinen en de Nieuwkoopse Plassen. In die gebieden is de natuur er zo slecht aan toe, dat alle stikstofrechten ten bate van de natuur moeten komen, aldus Johan Vollenbroek van milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB) woensdag na afloop van de zitting in de rechtbank in Den Haag. Volgens MOB zijn de afgelopen maanden veel natuurvergunningen gesneuveld op dit additionaliteitsvereiste.

MOB was samen met Greenpeace, Milieudefensie en enkele kleinere milieubewegingen in beroep gegaan tegen Schiphols natuurvergunning. Het toenmalige ministerie van Natuur en Stikstof had die in september 2023 verstrekt. Ook burgemeester en wethouders van Amsterdam en de gemeente Nieuwkoop hadden bezwaar gemaakt.

Volgens de bezwaarmakende partijen zouden de stikstofberekeningen van Schiphol overigens ook rammelen. Dat bezwaar wees de rechter af. Schiphol heeft op correcte wijze de berekeningen uitgevoerd. De luchthaven hoeft de stikstofuitstoot van het vliegverkeer buiten een straal van 25 kilometer niet mee tellen, ook al leidt die volgens de milieuorganisaties eveneens tot schade aan de natuur. Ook hoeft Schiphol geen rekening te houden met emissies van vliegtuigen die hoger vliegen dan 900 meter.

Hoger beroep

In een reactie zegt een woordvoerder van de Royal Schiphol Group: „We treden over deze uitspraak in overleg met het ministerie van LVVN. Additionaliteit vraagt een landelijke oplossing van de overheid.”

Op basis van de uitspraak gaat Schiphol de vergunningaanvraag wijzigen. „Tegelijkertijd gaan we in hoger beroep”, zegt de woordvoerder. „Deze uitspraak zal op korte termijn geen effect hebben op het aantal vluchten van en naar Schiphol.” Hij gaat niet in op de vraag of het uitkopen van de negen boerenbedrijven voor niets is geweest.

Mobilisation for the Environment (MOB), Greenpeace en Milieudefensie zijn tevreden met de vernietiging van de vergunning. Zij roepen de regering op om onmiddellijk het aantal vluchten op Schiphol te beperken en „in overeenstemming te brengen met de grenzen van stikstof, natuur, geluid en klimaat”. „Niemand heeft iets aan een zoektocht naar geitenpaadjes. Het teveel aan stikstof is zeer schadelijk voor de natuur en de biodiversiteit, waarvan we afgesproken hebben dat we die zouden beschermen. Vast staat dat de natuurcrisis, de klimaatcrisis en de wooncrisis gebaat zijn bij minder Schiphol.”

Het is niet de eerste keer dat de rechtbank in Den Haag een uitspraak doet in het nadeel van de luchtvaart. Op 20 maart 2024 stelde ze dat de Nederlandse staat onrechtmatig heeft gehandeld door onvoldoende rekening te houden met de belangen van omwonenden van Schiphol, met name met betrekking tot geluidhinder en slaapverstoring. Eerder kregen altijd de economische belangen voorrang, aldus de rechter. Deze rechtszaak was aangespannen door een stichting van omwonenden, Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder (RBV).

Lees ook
Lees ook: Wonen onder Schiphol: slapeloos, radeloos, rechteloos
Landende vliegtuigen op de Aalsmeerderbaan.
Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 5 juni 2025.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in