Ceo’s en commissarissen van grote Nederlandse bedrijven denken dat de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) binnen een paar jaar tot een fors verlies van banen gaat leiden. Dat concludeert het consultancybureau &Samhoud op basis van gesprekken met topbestuurders van zo’n vijftig organisaties, waaronder ‘het gros van de bedrijven in de AEX’. Driekwart van de ondervraagden verwacht dat mensen op grote schaal door machines worden vervangen.
Volgens Salem Samhoud, die de gesprekken samen met een collega voerde, hebben die bestuurders daarbij gemiddeld een termijn van twee tot drie jaar in hun hoofd. Ze denken dat 20% tot 40% van het werk middels technologie kan worden geautomatiseerd.
Toch hebben de bestuurders het er binnen hun organisaties volgens Samhoud nauwelijks over. ‘Niemand durft het moeilijke thema te benoemen: wat betekent dit voor mijn mensen?’ Volgens de oprichter van het in leiderschap gespecialiseerde bureau gaan ceo’s en commissarissen het gesprek intern nog uit de weg omdat er, ondanks de hoge verwachtingen, nog veel onzekerheid is over wat AI daadwerkelijk kan. ‘En ze vinden ook dat als ze hierover gaan praten, ze dan een antwoord moeten hebben. En dat hebben ze niet. Er is een enorm ongemak om dit te benoemen.’
Samhoud voerde de gesprekken het afgelopen half jaar, waarbij hij anonimiteit beloofde. Namen van bedrijven noemt hij daarom niet. De organisatieadviseur zegt dat het sentiment in de gesprekken in de laatste maanden veranderde. ‘Drie maanden geleden was er nog twijfel. Nu merk ik dat er eigenlijk geen discussie meer is. Het wordt als een onontkoombaar fenomeen gezien.’ Spraken ceo's eerder over een horizon van twee tot drie jaar voor grootschalig baanverlies, in de meer recent gevoerde gesprekken is dat volgens Samhoud alweer naar voren geschoven, tot binnen twee jaar.
Hoewel de bestuurders in de gesprekken blijkbaar grote veranderingen zien aankomen, betekent dat niet dat ze in hun bedrijf al grote veranderingen doorvoeren. De helft van de dertig organisaties in de tussenrapportage zit nog in wat &Samhoud typeert als de experimenteerfase. AI is nog geen onderdeel van de strategie van het bedrijf en gebruik van de technologie is beperkt tot kleine groepjes die daar geen duidelijk doel voor hebben.
Een derde van de organisaties is al wel verder. Daar is AI opgenomen in de bedrijfsstrategie, worden medewerkers structureel getraind en is er enig zicht op hoe en welke functies er veranderen en verdwijnen.
Onlangs waarschuwde de Sociaal-Economische Raad (SER), een van de belangrijkste overheidsadviseurs, dat Nederland onvoldoende is voorbereid op de impact die AI mogelijk gaat hebben op de arbeidsmarkt. Banen verdwijnen, maar er komen ook nieuwe bij, denkt de Raad. En het werk dat er is, wordt anders, bijvoorbeeld doordat het verschuift van zelf iets maken naar het controleren van het werk van AI. Dat kan problemen geven op de arbeidsmarkt en in de sociale zekerheid, waarschuwt het adviesorgaan.
Bij &Samhoud is mede door de inzet van AI sinds dit jaar een vierdaagse werkweek ingevoerd. Dat experiment moet nog worden geëvalueerd, zegt oprichter Samhoud, ‘maar ik zie dat onze mensen veel efficiënter zijn geworden. Standaard analytisch werk, dat normaal wordt gedaan door jonge mensen die het vak nog moeten leren, dat kan AI vaak al beter.’
